تعویض مفصل زانو و چگونگی انجام آن

تعویض مفصل زانو به عنوان یک روش جراحی به کار می‌رود. در این روش، مفصل زانو آسیب‌ دیده با یک پروتز یا مفصل مصنوعی جایگزین می‌شود. زانو به عنوان یک مفصل محوری، نقش اساسی در حرکت قسمت‌های تحتانی بدن دارد. زمانی که درد زانو به حدی شدید می‌شود که درمان‌های غیر جراحی نتوانند آن را کنترل کنند، تعویض مفصل زانو به عنوان بهترین راهکار مطرح می‌شود. این روش نه تنها می‌تواند درد مرتبط با استئوآرتریت زانو را کاهش دهد، بلکه عملکرد زانو را نیز بهبود می‌بخشد. برای آشنایی بیشتر با این روش تا انتهای مقاله با ما همراه باشید.

علت تعویض مفصل زانو چیست؟

علل جراحی تعویض مفصل‌زانو شامل موارد زیر است:

زانو درد مداوم: هنگامی که زانو درد مزمن شود و با دارو درمانی، فیزیوتراپی و اصلاح سبک زندگی بهبود نیابد، جراحی تعویض مفصل زانو انجام می‌شود.

اختلال در تحرک و عملکرد روزانه: سفتی زانو، درد یا محدودیت حرکت که بر فعالیت‌های روزانه مثل راه رفتن، بالا رفتن از پله یا بلند شدن از صندلی تأثیر می‌گذارد، ممکن است نشانه‌هایی برای نیاز به تعویض مفصل زانو باشد. اگر سفتی و درد زانو بر کارایی فرد در انجام وظایف ضروری تاثیر بگذارد، جراحی ممکن است لازم باشد.

بدشکلی مفصل: تغییرات شدید در شکل زانو، از جمله بدشکلی زیاد یا تغییرات زاویه‌ای بیش از حد، ممکن است دلیلی برای نیاز به تعویض مفصل‌زانو باشند. این ناهنجاری‌ها ممکن است ناشی از شرایطی مانند استئوآرتریت، آرتریت روماتوئید یا آرتریت پس از سانحه باشند و باعث درد، ناتوانی و محدودیت در حرکت زانو شوند.

انحطاط شدید مفصل: تصویربرداری با استفاده از پرتو ایکس نقش حیاتی در ارزیابی وضعیت انحطاطی مفصل دارد. اگر نتایج اشعه ایکس نشان دهنده آسیب جدی به مفصل زانو، مثل فقدان گسترده غضروف یا کاهش چشمگیر فضای مفصلی باشد، تصمیم به انجام جراحی گرفته می‌شود.

آرتروز: در برخی موارد، آرتروز می‌تواند دلیلی برای نیاز به تعویض مفصل‌زانو باشد. آرتروز زانو به عنوان یک بیماری مزمن شناخته می‌شود که باعث تخریب تدریجی و آسیب به غضروف زانو می‌شود.

آرتریت روماتوئید: آرتریت روماتوئید به عنوان یک بیماری خود ایمنی شناخته می‌شود که باعث التهاب مزمن در مفاصل، از جمله مفصل زانو، می‌شود. در طول زمان، این التهاب می‌تواند به غضروف مفصل و ساختارهای اطراف آن آسیب برساند و باعث درد، تورم، تغییر شکل مفصل و اختلال در عملکرد آن شود.

آرتریت پس از ضربه: این نوع آرتریت ممکن است ناشی از آسیب یا ضربه شدید به زانو باشد، مانند شکستگی یا پارگی رباط. این آسیب می‌تواند تراز و ثبات طبیعی مفصل زانو را بهم بزند و باعث ساییدگی و پارگی سریع در سطوح مفصلی شود. همچنین، در طول زمان، آرتریت پس از ضربه می‌تواند منجر به درد، سفتی و محدودیت‌های عملکردی در زانو شود.

هدف از جراحی تعویض مفصل زانو چیست؟

ساییدگی مفصل زانو باعث نزدیک شدن استخوان‌ها به یکدیگر می‌شود و تماس آنها با هم دامنه حرکتی زانو را به شدت کاهش می‌دهد. این باعث محدودیت فرد در انجام فعالیت‌های روزمره مانند پله‌رویی می‌شود و بیمار ممکن است درد شدید در ناحیه زانو تجربه کند. تعویض مفصل زانو در این افراد، درد ناشی از ساییدگی، روماتیسم، تخریب مفصل و آرتروز زانو را کاهش می‌دهد و پس از یک مدت کوتاه، بیمار قادر به انجام فعالیت‌های روزمره خود می‌شود.

مزایا جراحی تعویض مفصل زانو

بازگشت سریع به محل کار: به طور مثال ، اگر جراحی به طور همزمان بر روی هر دو زانو انجام شود، بیمار می‌تواند پس از 4 تا 6 هفته به محل کار خود بازگردد. اما اگر هر زانو به صورت جداگانه جراحی شود، نیاز به استراحت چند هفته‌ای برای هر جراحی وجود دارد.

کوتاه بودن مدت زمان بستری در بیمارستان: اگر جراحی تعویض مفصل‌زانو همزمان با هم انجام شود، فقط یک بار نیاز است در بیمارستان بستری باشید.

انجام فیزیوتراپی برای مدت زمان کوتاه‌تر: عموما بعد از جراحی تعویض مفصل زانو، فیزیوتراپی دو تا سه بار در هفته و به مدت چهار تا هشت هفته توسط پزشک تجویز می‌شود تا علاوه بر بازگشت قوای عضلانی به حالت اولیه، در بهبود دامنه حرکتی نیز کمک کند.

اگر هر یک از زانوها به صورت جداگانه جراحی شوند، تعداد دفعات مراجعه به فیزیوتراپی بیشتر می‌شود.

توانایی سریع‌تر انجام فعالیت‌های عادی و روزانه: انجام فیزیوتراپی پس از جراحی باعث می‌شود بیمار به سرعت قادر به انجام کارها و فعالیت‌های روزمره‌اش باشد. اما نکته مهم این است که اگر شخص تصمیم بگیرد زانوهای خود را جداگانه جراحی کند، باید ابتدا صبر کند که زانویی که تحت جراحی قرار گرفته است، از نظر استقامت و قوای عضلانی به حالت طبیعی خود برگردد. سپس، جراحی روی زانوی دیگر انجام شود.

عمل تعویض زانو چگونه انجام می‌شود؟

 پزشک متخصص ارتوپد برای انجام این روش جراحی، ابتدا برش‌هایی در ناحیه بالای استخوان تیبیا (درشت نی) و استخوان ران ایجاد می‌کند. در مرحله بعد، غضروف مفصلی باقی‌مانده و مقدار کمی از استخوان‌های این نواحی را برداشته و سپس قطعات فلزی را جایگزین آن‌ها می‌کند. این قطعات فلزی با استفاده از ماده‌ای مخصوص به نام سیمان استخوانی به بستر استخوان محکم می‌شوند. در نهایت، قطعه‌ای از جنس پلی‌اتیلن محکم بین دو قطعه فلزی قرار می‌گیرد. این روش باعث می‌شود که استخوان‌های درشت نی و ران بدون هیچ دردی و به راحتی بر روی هم حرکت کنند.

بیشتر بخوانید: آیا تعویض مفصل زانو خطرناک است؟

انواع عمل تعویض مفصل زانو

دو نوع عمل تعویض مفصل‌زانو وجود دارد:

تعویض کامل مفصل زانو

تعویض کامل مفصل زانو شامل جایگزینی هر سه جزء اصلی مفصل زانو می‌شود: استخوان ران، استخوان ساق پا (درشت نی) و کشکک (کاسه زانو). در این روش، استخوان و غضروف آسیب ‌دیده از این سه قسمت مفصل زانو برداشته شده و با اجزای مصنوعی که پروتز نیز نامیده می‌شود، جایگزین می‌شود.

جراح برشی روی زانو ایجاد می‌کند و با دقت سطوح آسیب دیده از استخوان ران و ساق را برمی‌دارد. سپس استخوان و غضروف برداشته شده با اجزای فلزی جایگزین می‌شود که شکل و عملکرد طبیعی مفصل را ایجاد می‌کند. این روش تعویض کامل مفصل زانو در مواردی انجام می‌شود که آسیب زیادی به کل مفصل زانو وارد شود.

تعویض جزئی مفصل زانو

تعویض جزئی مفصل زانو یک روش جراحی است که در آن فقط قسمت آسیب دیده از مفصل زانو تعویض می‌شود و بخش‌های سالم حفظ می‌شوند. در این روش جراح، بخش آسیب‌ دیده از مفصل زانو را جایگزین کرده و از قطعات پروتز استفاده می‌کند، در حالی که بخش‌های سالم مفصل زانو بدون هیچ تغییری حفظ می‌شوند. این روش کمتر تهاجمی نسبت به تعویض کامل مفصل زانو است و منجر به بهبودی سریع‌تری می‌شود.

آمادگی های قبل از جراحی تعویض مفصل زانو

انجام اقدامات پیش‌ ازجراحی برای تعویض مفصل زانو از جمله موارد بسیار حیاتی است که بر روند عملیات تاثیر مهمی دارد. بنابراین، انجام معاینات پزشکی، آزمایش‌های آزمایشگاهی، و تصویربرداری بر اساس وضعیت بیمار ضروری است. ارائه شرح حال از سوابق پزشکی و اطلاع رسانی به پزشک درباره داروهای مصرفی از جمله موارد حیاتی است که در جلسات قبل از جراحی باید مورد توجه قرار گیرد. بیمارانی که قصد انجام این عمل را دارند، باید پیش از جراحی از وضعیت سلامت دهان و دندان خود مطمئن شوند. هر نوع عفونت در دهان یا دندان، حتی اگر مخفی باشد، می‌تواند جراحی مفصل زانو به خطر افتد. این عفونت می‌تواند از طریق جریان خون به مفصل تعویض شده برسد و آن را آلوده کند. بنابراین، افرادی که قصد جراحی تعویض مفصل دارند، باید قبل از جراحی به دندانپزشک مراجعه کنند تا از سلامت دهان و دندان خود اطمینان حاصل کنند.

سوالات متداول

نتیجه گیری 

تعویض مفصل زانو یک روش موثر برای کاهش درد و بهبود عملکرد زانو است، به خصوص در مواردی که درمان‌های غیر جراحی نافذ نباشند. با مراجعه به دکتر منصور رضایی و پیروی از برنامه‌های فیزیوتراپی پس از جراحی، بیماران می‌توانند بهبود چشمگیری را تجربه کرده و به فعالیت‌های روزمره خود بازگردند، اگرچه این مسیر ممکن است زمان‌بر و نیازمند تلاش باشد.